بیماری دیابت یکی از بیماری های پرعارضه است که می تواند علاوه بر افزایش سطح طبیعی قند خون، آسیب های ثانویه در سایر بافت ها ایجاد کند.

یکی از بافت های مورد هدف این بیماری چشم است.

دیابت می تواند ریسک بروز بیماری های متعدد چشمی نظیر آب مروارید، گلوکوم و رتینوپاتی دیابتی را افزایش دهد.

در بیماری رتینوپاتی دیابتی، در اثر افزایش سطح گلوکز خون به دیواره عروق شکبیه چشم آسیب وارد شده و در نهایت منجر به کاهش بینایی می شود.

اگر این بیماری کنترل نشود ممکن است بینایی فرد مختل شود.

هر فردی که دیابت دارد در معرض خطر ابتلا به رتینوپاتی دیابتی است.

این بیماری جدی چشم نیاز به درمان فوری دارد و بدون مداخله می تواند منجر به از دست دادن بینایی و حتی نابینایی شود.

اما درمان به موقع می تواند از کاهش بینایی جلوگیری کرده و پیشرفت بیماری را متوقف کند.

شبکیه چیست؟

شبکیه بافتی در قسمت پشتی چشم است که پرتوهای نور را به سیگنال های الکتریکی تبدیل کرده و با رساندن این پیام ها به مغز توانایی بینایی را برای فرد رقم می زند.

هدف اصلی رتینوپاتی دیابتی بافت شبکیه چشم است.

در مجموع دو نوع رتینوپاتی دیابتی وجود دارد:

رتینوپاتی دیابتی اولیه:

که این فرم رایج تر است و به نام رتینوپاتی دیابتی غیر تکثیری( NPDR) شناخته می شود.

هنگامی که فرد به این نوع رتینوپاتی مبتلا می شود، دیواره رگ های خونی در شبکیه ضعیف شده و برآمدگی های ریز از دیواره رگ های کوچک تر بیرون زده و گاهی مایع و خون به شبکیه چشم نشت می کند.

علاوه بر این عروق بزرگ تر شبکیه با تغییر قطر، ساختار نامنظم به وجود می آورند. این بیماری می تواند از خفیف تا شدید پیشرفت کند.

در برخی موارد آسیب عروق خونی شبیکه منجر به تجمع مایع در بخش مرکزی شبکیه (ماکولا) شده و کاهش بینایی را تشدید می کند.

رتینوپاتی دیابتی پیشرفته:

در این حالت،در مرحله پیشرفت بیماری رگ های غیر خونی رشد می کنند و به اصطلاح رگ زایی در چشم انجام می شود.

این عروق غیر طبیعی خون را به بخش زجاجیه نشت داده و چشم فرد را پر می کنند.

در حالت پیشرفته از دست دادن شدید بینایی در مراحل پایانی اتفاق می افتد.

علایم رتینوپاتی دیابتی

در مراحل اولیه اکثر افراد هیچ نشانه ای از رتینوپاتی دیابتی را تجربه نمی کنند؛ بنابراین ممکن است تا زمانی که وضعیت وخیم نباشد، تغییرات بینایی حس نشود.

در برخی از افراد علایم به صورت متناوب ظهور پیدا می کند و سپس قطع می شود.

اما به طور کلی علایم رتینوپاتی شامل موارد زیر است:

1. کوررنگی جدید یا محو شدن رنگ ها؛
2. شب کوری( کاهش دید در شب)؛
3. لکه های تیره یا رگه هایی در بینایی؛
4. مشکل در خواندن یا دیدن اشیا دور.

در موارد خونریزی و نشتی عروق، لکه های خون در چشم افراد قابل مشاهده است.

روش های شناسایی رتینوپاتی دیابتی

1. سنجش دقت بینایی؛
2. اندازه گیری فشار داخل چشم؛
3. سنجش عملکرد ماهیچه های داخل چشم؛
4. سنجش دید محیطی.

پس از سنجش موارد فوق پزشک متخصص قطره هایی را در چشم می ریزد. قطره ها مردمک ها (مرکز چشم) را گشاد می کنند.

در طول این معاینه پزشک به دنبال موارد زیر است:

• عروق خونی غیر طبیعی؛
• خونریزی در مرکز چشم؛
• رشد عروق خونی جدید؛
• تورم شبکیه چشم.

درمان رتینوپاتی دیابتی

پزشک متخصص برای انجام برنامه درمانی آیتم های مختلفی را در نظر می گیرد. از جمله:

1. سن بیمار؛
2. تاریخچه پزشکی؛
3. میزان آسیب شبکیه چشم؛
4. میزان توانایی بینایی؛
5. سطح A1c خون.

در صورتی که بیمار در مراحل اولیه بیماری باشد، مراقبت های چشمی، دریافت مکمل ها و رژیم غذایی مناسب تا حد قابل توجهی می تواند در کنترل بیماری موثر باشد.

هم چنین به بیمار توصیه می شود معاینه چشمی را به صورت مرتب انجام دهد. در این مرحله نیاز به درمان بیشتر وجود ندارد.

برخی از افراد هر دو تا چهار ماه یک بار نیاز به معاینه چشم دارند.

در صورت نیاز به درمان بیشتر موارد زیر لحاظ می شود:

1. تزریقات: استفاده از داروهای کورتیکواستروئید برای کاهش التهاب چشم و هم چنین استفاده از داروهای مهار کننده رشد عروق در مرحله پیش رفته. تجویز این دارو ها به کاهش سرعت پیشرفت بیماری و در نهایت بهبود بیماری کمک می کند.
2. جراحی لیزری: در برخی افراد برای کاهش تورم در شبکیه چشم و جلوگیری از رشد عروق خونی جدید، لیزر رگ ها انجام می شود. این لیزر به رگ های خونی کمک می کند تا کوچک تر شده و نشت آن ها را متوقف می کند.
3. ویترکتومی: اگر به دلیل نشت رگ های خونی دید ابری ایجاد شود، ممکن است پزشک این جراحی سرپایی چشم را توصیه کند. در حین ویترکتومی، چشم پزشک یک برش کوچک در چشم ایجاد می کند.

چگونه می توان ریسک بروز رتینوپاتی دیابتی را کاهش داد؟

اگر دیابت دارید، با مدیریت موارد زیر می توان ریسک ابتلا به رتینوپاتی دیابتی را کاهش داد:

1. پرهیز از سیگار کشیدن: استعمال سیگار به فعال شدن شرایط اکسیداتیو استرس و افزایش رادیکال های آزاد منجر شده که خود می تواند روند آسیب عروق محیطی بدن از جمله عروق چشم را افزایش دهد.
2. کنترل قند خون؛
3. ورزش منظم: انجام ورزش منظم می تواند به افزایش گردش خون در تمامی نقاط بدن از جمله چشم کمک کرده و در کاهش فشار داخل چشم و در نهایت نشتی عروق موثر باشد.
4. معاینه سالیانه چشم؛
5. کنترل فشار خون: افزایش فشار خون می تواند میزان جریان خون را در عروق محیطی کاهش داده و سرعت تخریب بافت عروقی را افزایش دهد. لذا کاهش فشار خون و افزایش جریان خون در روند کنترل این بیماری موثر است.  
6. دریافت رژیم غذایی با آنتی اکسیدان های بالا: مصرف آنتی اکسیدان ها می تواند با مهار رادیکال های آزاد، از تخریب سلول ها جلوگیری کرده و علاوه بر این میزان التهاب در بافت های مختلف از جمله شبکیه چشم را کاهش دهد. بسیاری از ویتامین ها از جمله ویتامین C و E و A، آنتی اکسیدان های بسیار قوی هستند. علاوه بر این بسیار از مواد غذایی و سبزیجات رنگی از جمله هویچ با دارا بودن ترکیبات حاوی آنتی اکسیدان در پیشگیری از رتینوپاتی دیابتی بسیار موثر است. هم چنین اصلاح رژیم غذایی با کربوهیدرات کم و اسید چرب های غیر اشباع بالا( از جمله رژیم کتوژنیک) علاوه بر کنترل قند خون، از پیدایش عوارض ناشی از دیابت جلوگیری می کند.
7. مصرف دارو ها طبق دستور برای کنترل قند خون: مهم ترین اقدام برای فرد دیابتی استفاده از داروهای کنترل کننده قند خون در زمان مناسب است. عدم مصرف به موقع و منظم داروها، تعادل گلوکز خون را بر هم زده و منجر به تشدید علایم بیماری می شود.
8. کاهش استرس و تنش های عصبی.

در صورتی که بیمار ما بین ویزیت های ماهانه، علایم زیر را مشاهده کند، بایستی سریعا به پزشک اطلاع دهد:

1. وجود لکه های سیاه در میدان بینایی؛
2. تاری دید؛
3. جرقه های نور ؛
4. وجود حفره هایی در دید.