یائسگی دوره‌ای طبیعی در زندگی زنان است که طی آن تخمدان‌ها تولید هورمون‌های جنسی زنانه را به حداقل می‌رسانند، و در نتیجه قاعدگی متوقف شده و امکان بارداری از بین می‌رود.

تجربه یائسگی در هر زنی منحصر به فرد است. برخی زنان ممکن است هیچ‌گونه علامتی نداشته باشند یا علائم بسیار خفیفی را تجربه کنند. در واقع، برخی از زنان حتی احساس رهایی و آرامش می‌کنند. اما برای بسیاری از زنان، یائسگی با طیف وسیعی از علائم همراه است که می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد.

درک دوره گذار یائسگی

اغلب، یائسگی در طول زمان اتفاق می افتد و در واقع بصورت ناگهانی رخ نمی دهد.  ماه ها یا سال های منتهی به یائسگی را پیش یائسگی یا دوره گذار یائسگی می نامند.

در طول این دوره گذار، میزان هورمون هایی که تخمدان ها تولید می کنند، متفاوت است. دوره پیش یائسگی می تواند بین 2 تا 8 سال طول بکشد؛ میانگین آن حدود چهار سال است.

دوره گذار به یائسگی معمولاً با تغییراتی در الگوی قاعدگی زنان شروع می شود که اغلب با گرگرفتگی یا علائم دیگر همراه است.

دوره گذار در اغلب زنان بین 45 تا 55 سالگی است. تا زمانی که یک سال کامل پریود نشده و هیچگونه لکه بینی نداشته باشید، یائسه محسوب نمی شوید.

میزان تولید هورمون های استروژن و پروژستورن،که توسط تخمدان ها تولید می شود، در طول دوران گذار تا حد قابل توجهی کاهش می یابد. این تغییرات هورمونی علت بسیاری از علائمی است که زنان در این دوران تجربه می کنند.

علائم مرتبط با یائسگی بین 2 تا 8 سال ادامه دارد؛ هرچند مدت زمان و شدت علائم در هر زن متفاوت است. احتمالا این عوامل (مدت زمان و شدت) تحت تاثیر ژنتیک، و عوامل خارجی مانند نژاد و قومیت، فرهنگ، سبک زندگی و محیط است.

یائسگی یک فرایند طبیعی است که با افزایش سن در زنان رخ می دهد. اگرچه یائسگی می تواند ناشی از عمل جراحی و برداشتن هر دو تخمدان باشد. اگر قرار است چنین عمل جراحی داشته باشید و داروی هورمونی مصرف نمی کنید، قاعدگی در شما متوقف می شود و ممکن است بلافاصله علائم یائسگی را تجربه کنید.

بعد از یائسگی، زنان نسبت به برخی از مشکلات سلامتی مانند بیماری های قلبی، سکته مغزی و پوکی استخوان آسیب پذیرتر می شوند. توصیه می شود در طول این دوره، رژیم غذایی سالم داشته باشید، ورزش کنید و برای سلامت مطلوب استخوان ها به اندازه کافی کلسیم و ویتامین د دریافت کنید.

علل

یائسگی می تواند ناشی از عوامل زیر باشد:

• کاهش طبیعی هورمون های استروژن و پروژسترون. تخمدان ها در طی زمان، دیگر تخمک آزاد نمی کنند. در دهه 40 سالگی، ممکن است طول دوره قاعدگی کوتاه تر یا طولانی تر شده، میزان خونریزی کمتر یا بیشتر شده، و دفعات قاعدگی کمتر یا بیشتر می شود. سپس دیگر قاعدگی اتفاق نمی افتد. این اتفاق به طور متوسط در سن 51 سالگی میفتد.
• برخی جراحی ها مانند برداشتن تخمدان ها و یا برداشتن رحم می توانند منجر به یائسگی شوند. معمولا یائسگی بعد از جراحی برداشتن رحم بلافاصله اتفاق نمی افتد.
• شیمی درمانی و پرتو درمانی. گاهی بعد از دوره شیمی درمانی، پریود مجدد شروع می شود؛ و همچنان امکان بارداری برای فرد وجود دارد.
• اگر تخمدان ها به حد کافی هورمون تولید نکنند، ممکن است باعث یائسگی زودرس شود، که به آن نارسایی اولیه تخمدان گفته می شود. علت آن تغییرات ژنتیکی و یا بیماری های خود ایمنی است.

علائم و نشانه های یائسگی چیست؟

• قاعدگی های نامنظم؛
• خشکی واژن، تغییرات در سلامت واژن و تمایلات جنسی؛
• عدم کنترل روی مثانه؛
• گُرگرفتگی؛
• خشکی پوست، دهان و چشم ها؛
• تشدید علائم سندرم پیش قاعدگی؛
• ایجاد درد پس از لمس و فشار سینه ها؛
• تعریق شبانه؛
• مشکلات خواب؛
• تغییرات خلقی؛
• نازک شدن و ریزش موها؛
• مشکل در پیدا کردن کلمات مناسب و به یادآوری آنها (که اغلب به آن مه مغزی گفته می شود). ممکن است در این دوره عضله از دست بدهید و چربی جذب کنید. پوست نازکتر شده و ممکن است خشکی، درد و ضعف عضلانی پیدا کنید.

عوارض یائسگی

• افزایش ریسک ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی.
• پوکی استخوان.
• افزایش وزن. بسیاری از زنان قبل و بعد از یائسگی دچار افزایش وزن می شوند، زیرا متابولیسم بدن در این دوره کاهش می یابد.

مدیریت علائم یائسگی

زنانی که به دنبال درمان هستند، می توانند با تغییر سبک زندگی، مصرف داروهای غیر هورمونی، و هورمون ها علائم را مدیریت کنند.

برای رسیدن به بهترین گزینه، علائم، سابقه خانوادگی، سابقه پزشکی و اولویت های خود را دقیق برای پزشک توضیح دهید.

• هورمون تراپی. در برخی موارد برای افرادی که در سن طبیعی (بعد از 45 سالگی) یائسه شده اند، بسته به شرایط، داروهای هورمونی خوراکی یا تزریقی تجویز می شود.
• هورمون درمانی یا درمان جایگزینی هورمون. برای زنانی که قبل از 40 سالگی یائسه می شوند(یائسگی زودرس)، از هورمون درمانی برای مدیریت و یا به تعویق انداختن علائم یائسگی استفاده می شود.
• درمان های غیر هورمونی:
  • تغییر عادات غذایی؛
  • اجتناب از محرک هایی که سبب گرگرفتگی می شوند (غذاهای تند، محیط گرم، استرس)؛
  • ورزش و فعالیت فیزیکی منظم؛
  • عضویت در گروه های حمایتی؛
  • مصرف داروهای تجویزی؛
  • درمان شناختی رفتاری؛
  • هیپنوتراپی.

تشخیص این موضوع که آیا شما در دوره گذار به یائسگی هستید، ممکن است دشوار باشد.

اگر شما علائمی نظیر گرگرفتگی، قاعدگی های نامنظم، و مشکلات خواب دارید، پزشک در مورد سابقه خانوادگی، سن و علائم شما سوالاتی می پرسد.

در برخی موارد، اگر قاعدگی در سن پایین متوقف شده باشد، پزشک برای بررسی سطح هورمون ها درخواست انجام آزمایش خون می کند.