دکتر حامد اتصالی (جراح و متخصص چشم)

پارگی شبکیه، یکی از مشکلات جدی و اورژانسی در حوزه چشم‌پزشکی است و نیازمند توجه و درمان سریع است؛ زیرا در صورت عدم درمان به موقع، می‌تواند منجر به کاهش شدید دید و حتی از دست رفتن کامل بینایی شود، و می‌تواند تأثیر جدی بر کیفیت زندگی فرد داشته باشد.

پارگی شبکیه به طور معمول در افراد بالای ۴۰ سال رخ می‌دهد. با افزایش سن، ریسک پارگی شبکیه افزایش می‌یابد.

در ادامه به بررسی علل، علائم، عوامل خطر، روش‌های درمانی و چگونگی پیشگیری از پارگی شبکیه می‌پردازیم.

علل پارگی شبکیه

به طور کلی، هرگونه فشار، آسیب یا التهابی که به شبکیه وارد شود می‌تواند منجر به پارگی آن شود. شناخت و پیشگیری از عوامل خطر و اقدامات مناسب برای حفظ سلامتی چشم  از اهمیت بالایی برخوردار است.

برخی از عوامل شایع که می‌توانند منجر به پارگی شبکیه شوند عبارتند از:

آسیب‌های فیزیکی: ضربه‌های شدید به سر یا چشم می‌تواند باعث پارگی شبکیه شود. این اتفاق ممکن است در حین فعالیت‌های ورزشی یا تصادفات رانندگی رخ دهد.

بیماری‌های چشمی: برخی از بیماری‌های چشمی، مانند برخی فرم‌های شدید نزدیک بینی یا بعضی بیماری‌های وراثتی چشم، می‌توانند شبکیه را تحت فشار قرار داده و باعث پارگی آن شوند.

دیابت: این بیماری یکی از عوامل شایعی است که می‌تواند به پارگی شبکیه منجر شود. در بیماران مبتلا به دیابت، سطح بالای قند خون می‌تواند عروق خونی را تحت تاثیر قرار داده و به خونریزی در شبکیه منجر شود، که در نتیجه آن شبکیه جدا شده و پارگی رخ می‌دهد. این وضعیت به عنوان رتینوپاتی دیابتی شناخته می‌شود.

بیماری‌های التهابی: بیماری‌های التهابی چشمی شامل طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها هستند که می توانند باعث تخریب و التهاب عروق خونی در شبکیه شوند که فشار بیشتری را در عروق شبکیه ایجاد کرده و این فشار اضافی می‌تواند منجر به پارگی شبکیه شود.

 در زیر، به برخی از بیماری‌های التهابی چشمی که می‌توانند باعث پارگی شبکیه شوند، اشاره می‌شود:

• یووئیت (Uveitis): این بیماری باعث التهاب قسمت‌های داخلی چشم، از جمله شبکیه می‌شود. اگر التهاب شبکیه را درگیر کند، ممکن است باعث پارگی شبکیه شود.
• عفونت‌های ویروسی و باکتریایی: بعضی از عفونت‌های چشمی، مانند هرپس ویروسی یا عفونت‌های باکتریایی می‌توانند باعث التهاب شدید شبکیه شوند، که در نهایت منجر به پارگی شبکیه می‌شود.

عوامل وراثتی: برخی از افراد به دلیل وجود عوامل وراثتی مانند اختلالات ساختاری یا آسیب‌پذیری بیشتر شبکیه، در خطر بیشتری برای پارگی شبکیه قرار دارند. به طور کلی اگر یکی از اعضای خانواده شما به پارگی شبکیه دچار شود، شما نیز ممکن است به این بیماری دچار شوید.

جراحی چشم: افرادی که قبلاً جراحی‌های چشمی مانند عمل آب مروارید یا جراحی شبکیه داشته‌اند، بیشتر در معرض خطر پارگی شبکیه هستند.

علائم پارگی شبکیه

علائم پارگی شبکیه ممکن است ناگهانی ظاهر شوند و به سرعت تغییر کنند.

در زیر برخی از علائم شایع پارگی شبکیه را ذکر می کنیم:

• مگس پران: (Floaters) ظاهر شدن نقاط تیره یا سایه‌های شناور در دید، که ممکن است ناگهان افزایش یابند.
• نورهای درخشان یا فلاش‌های نوری: (Flashes of Light) مشاهده نورهای درخشان یا فلاش‌های نوری در دید که ممکن است به صورت ناگهانی و بی‌سابقه ظاهر شوند.
• تغییرات ناگهانی در دید: (Vision Changes) افزایش حاشیه‌های محو شده در دید یا کاهش در دید مرکزی.
• احساس وجود پرده در جلوی چشم: (Curtain Effect) احساس وجود یک پرده یا حاشیه در دید که به صورت ناگهانی بر روی دید حاکم می‌شود.
• کاهش شناخت تصویر: (Metamorphopsia) به معنای اختلال در دید و شناخت تصاویر می باشد. در این وضعیت، فرد تغییراتی در شکل و اندازه اشیاء مشاهده می‌کند که با واقعیت مطابقت ندارد.
• دیدن حلقه‌های نوری (Halo Effect) : مشاهده دایره‌های نوری یا حلقه‌های رنگارنگ دور یک نور یا نقطه.

در صورت تجربه هر یک از علائم فوق، به ویژه اگر تغییرات ناگهانی رخ داده باشد، مهم است که بلافاصله به چشم‌پزشک مراجعه کنید. پارگی شبکیه نیاز به تشخیص و درمان سریع دارد، تا از افزایش آسیب به شبکیه و از دست رفتن دید جلوگیری شود.

روش های درمانی پارگی شبکیه

درمان پارگی شبکیه شامل روش‌های متنوعی است که به منظور بازسازی و تثبیت شبکیه و جلوگیری از افزایش آسیب و از دست رفتن دید اجرا می‌شوند.

برخی از روش‌های درمانی پارگی شبکیه عبارتند از:

• جراحی پارگی شبکیه:(Retinal Detachment Surgery) جراحی بازسازی شبکیه برای تثبیت شبکیه به دیوار چشم و جلوگیری از افزایش پارگی اجرا می‌شود. این جراحی ممکن است شامل استفاده از لیزر، جراحی ویترکتومی، یا تزریق گاز یا روغن سیلیکون برای فشار دادن شبکیه به محل خود باشد.
• جراحی ویترکتومی: (Vitrectomy Surgery) در برخی موارد، این جراحی مورد استفاده قرار می‌گیرد تا مایعات داخل چشم، ژل و بافت‌های آسیب دیده حذف شده و شبکیه مجدداً تثبیت شود.
• لیزر یا کریوتراپی: (Laser or Cryotherapy) استفاده از لیزر یا کریوتراپی به عنوان روش‌هایی برای ترمیم شبکیه و جلوگیری از پیشرفت پارگی استفاده می‌شود.
• تزریق گاز یا روغن سیلیکون: تزریق گاز یا روغن سیلیکون به عنوان یک روش درمانی برای پارگی شبکیه استفاده می‌شود. در این روش ها گازهایی مانند سولفور هگزافلوراید یا پرفلوئوروکربن ها و یا یک روغن سیلیکون خاص به داخل چشم تزریق می‌شود تا به شبکیه فشار وارد کرده و آن را تثبیت نماید.
• تزریق دارو داخل چشم: در صورتی که رگ های خونی به صورت غیر عادی دچار خونریزی شوند یا موجب نشت مایعاتی در ته چشم و زیر شبکیه گردند، ممکن است بیمار دید مرکزی چشم خود را از دست بدهد. تزریق مداوم دارو های Anti-VEGF در بخش خلفی چشم مانع از رشد رگ های خونی اضافی شده، و بدین ترتیب وضعیت بیماری تحت کنترل قرار می گیرد. در برخی موارد، تزریق داروهای Anti-VEGF می‌تواند به تثبیت شبکیه کمک کند و از افزایش پارگی جلوگیری کند.

هر یک از این روش‌ها بسته به شدت و نوع پارگی شبکیه و وضعیت فرد، توسط دکتر چشم‌پزشک تعیین و اجرا می‌شوند.

روش‌های پیشگیری از پارگی شبکیه

• مراقبت از چشم ها: اجتناب از آسیب‌های مستقیم به چشم ها، استفاده از عینک آفتابی به منظور حفاظت از نور مضر خورشید، و اجتناب از فعالیت‌های خطرناکی که ممکن است به آسیب های چشمی منجر شوند، می‌تواند به پیشگیری از پارگی شبکیه کمک کند.
• کنترل بیماری ‌ها: مراقبت منظم از بیماری‌هایی مانند دیابت و فشار خون بالا که ممکن است به پارگی شبکیه منجر شوند، می‌تواند از ایجاد این مشکل جلوگیری کند.
• انجام معاینات چشم به طور منظم: افراد با عوامل خطر بالا، از جمله سابقه پارگی شبکیه در خانواده، باید معاینات چشم منظم داشته باشند. این معاینات به تشخیص زودرس و درمان به موقع کمک می‌کنند.
• توجه به علائم: افراد باید به هر تغییر ناگهانی در دید، افزایش تیرگی‌ها یا نورهای درخشان، توجه ویژه کنند و در صورت وجود هر گونه علامتی به چشم‌پزشک مراجعه کنند.

پیشگیری و تشخیص زود هنگام از اهمیت بسزایی برخوردار است تا از امکان افزایش آسیب به شبکیه و از دست رفتن دید جلوگیری شود.