دکتر مرجان غیاثوند (دکترای میکروبیولوژی)

رعایت رژیم غذایی مناسب برای افراد مبتلا به بیماری کلیوی مهم است، تا وضعیت خود را مدیریت کرده و آسیب به کلیه های خود را کاهش دهند.

رژیم غذایی باید شامل میوه ها و سبزیجات تازه، غلات کامل و کربوهیدرات های سالم؛ مانند انواع توت ها، انگور، گیلاس، سیب، آلو، گل کلم، پیاز و بادمجان باشد. برای کمک به محافظت از کلیه ها باید مقدار و نوع مناسب پروتئین مصرف شود. سدیم و کربوهیدرات های ناسالم باید محدود شود و سبزیجات کنسرو شده، لوبیا، گوشت و ماهی باید قبل از خوردن با آب شسته شوند.

رژیم [1]DASH اغلب برای بیماران مبتلا به بیماری های کلیوی توصیه می شود. با پیشرفت بیماری، ممکن است نیاز به محدود کردن پتاسیم و فسفر باشد. فندوق و تربچه گزینه های خوبی برای افراد مبتلا به مشکلات کلیوی هستند.

مهم است که با یک پزشک و یک متخصص تغذیه در مورد نیازهای تغذیه ای خاص خود صحبت کنید.

سنگ کلیه

سنگ های کلیه رسوبات سختی هستند که از مواد معدنی و نمک تشکیل شده اند.

سنگ ها معمولاً در کلیه ها تشکیل می شوند، و در حالت ایده آل از طریق مجرای ادرار بدون درد از بدن خارج می شوند. سنگ های بزرگتر دردناک هستند و ممکن است نیاز به مداخله جراحی داشته باشند.

علائم در سنگ کلیه شامل درد خفیف تا شدید عمیق پهلو بدون انتشار به کشاله ران، درد در ناحیه زیر شکم، تکرر/فوریت ادرار، سوزش ادرار، و … است.

سنگ کلیه با افزایش خطر بیماری های مزمن کلیوی، نارسایی کلیه، بیماری های قلبی عروقی، دیابت و فشار خون بالا ارتباط دارد.

عوامل خطر

چندین عامل خطر برای ایجاد سنگ کلیه وجود دارد، از جمله:

کم آبی: کم آبی شایع ترین علت است و راحت ترین روش درمان را دارد. سنگ کلیه زمانی تشکیل می شود که ادرار شما حاوی مواد تشکیل دهنده کریستال بیشتر از مایع موجود در ادرار باشد، که می تواند رقیق شود. بنابراین عدم مصرف آب کافی در طول روز می تواند خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهد.

رژیم غذایی: مهم ترین عامل خطر نادیده گرفته شده برای سنگ کلیه، کیفیت کلی رژیم غذایی بیمار است. رژیم غذایی که شامل مصرف زیاد پروتئین حیوانی، سدیم و قند و مصرف کم میوه، سبزیجات و فیبر باشد، می تواند سبب تشدید بیماری شود.

سابقه خانوادگی یا شخصی: اگر فردی در خانواده شما سنگ کلیه داشته است، احتمال ابتلا به سنگ در شما نیز بیشتر است.

چاقی: اضافه وزن یا چاقی خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می دهد.

بیماری های گوارشی و جراحی: برخی از اختلالات سیستم گوارشی می تواند بر جذب کلسیم، الکترولیت و آب تأثیر بگذارد، که ممکن است خطر تشکیل سنگ کلیه را افزایش دهد. اختلالات رایج شامل جراحی بای پس معده و بیماری های التهابی، مانند بیماری التهابی روده (کرون و کولیت اولسراتیو) است.

اختلالات متابولیک: شرایط متابولیکی که ممکن است خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهد شامل برخی اختلالات مزمن کلیه، مشکلات ژنتیکی و یا هورمونی است.

عفونت های دستگاه ادراری: بیمارانی که از عفونت مزمن دستگاه ادراری رنج می برند ممکن است سنگ های بزرگ تری در کلیه تشکیل دهند.

توجه به این نکته ضروری است که عوامل خطر تشکیل سنگ کلیه می تواند بسته به فرد و سابقه پزشکی او متفاوت باشد. توصیه می شود برای تعیین عوامل خطر فردی و اقدامات پیشگیرانه با پزشک صحبت کنید.

علائم

علائم سنگ کلیه بسته به اندازه و محل سنگ کلیه می تواند متفاوت باشد.

برخی از علائم رایج عبارتند از:

• درد عمیق خفیف تا شدید پهلو بدون انتشار به کشاله ران؛
• تکرر و یا فوریت ادرار؛
• سوزش ادرار؛
• درد تیرکشنده زیر شکم در پایان ادرار؛
• علائم گوارشی.

در برخی موارد بیماران ممکن است تهوع، استفراغ، تب، لرز و خون در ادرار را نیز تجربه کنند.

توجه به این نکته ضروری است که برخی از بیماران مبتلا به سنگ کلیه ممکن است به هیچ وجه علائمی را تجربه نکنند، و سنگ ها ممکن است به طور اتفاقی در طی بررسی تصویربرداری به دلایل دیگر مشخص شوند.

اگر هر یک از این علائم را تجربه کردید، توصیه می شود برای تشخیص و درمان مناسب به پزشک مراجعه کنید.

همانطور که گفته شد، سنگ کلیه با رعایت یک رژیم غذایی سالم قابل پیشگیری یا کنترل است. یک متخصص تغذیه می تواند به ایجاد یک برنامه غذایی کمک کند، که شامل غذاهایی باشد که فرد از خوردن آنها در عین حفظ سلامت کلیه ها لذت می برد.

در زیر برخی از توصیه های غذایی برای افراد مبتلا به سنگ کلیه آورده شده است:

• مقدار زیادی آب بنوشید تا هیدراته بمانید.
• قهوه، چای، ماء الشعیر، نوشیدنی الکلی، آب پرتقال، آب لیمو و آب انگور سیاه را محدود یا از مصرف آن اجتناب کنید.
• در وعده های غذایی و میان وعده های خود از سبزیجات و میوه ها استفاده کنید.
• غلات کامل و کربوهیدرات های سالم مانند میوه ها و سبزیجات را انتخاب کنید. کربوهیدرات های ناسالم شامل شکر، آب نبات و نوشیدنی های شیرین است.
• مصرف نمک را محدود کنید.
• مقدار و نوع پروتئین مناسب را برای کمک به محافظت از کلیه ها انتخاب کنید.
• مصرف غذاهای حاوی اگزالات بالا مانند اسفناج، ریواس، چغندر، آجیل، شکلات و چای را محدود یا یا از مصرف آن اجتناب کنید.
• فندوق و تربچه گزینه های خوبی برای افراد مبتلا به مشکلات کلیوی هستند. آنها نسبت به سایر آجیل ها و سبزیجات دارای پتاسیم و فسفر کمتری هستند.

کلسیم یک ماده معدنی مهم برای سلامت استخوان است، و هم چنین برای افراد مبتلا به سنگ کلیه مهم است. دریافت کلسیم از مواد غذایی به جای مکمل ها ترجیح داده می شود؛ زیرا مکمل ها با تشکیل سنگ کلیه مرتبط هستند.

منابع خوب کلسیم عبارتند از:

• شیر؛
• ماست؛
• پنیر؛
• سبزیجات سبز تیره؛
• آجیل؛
• دانه؛
• ملاس (Blackstrap)؛
• آب میوه ها، غلات و نان های غنی شده با کلسیم.

توجه به این نکته ضروری است که اگر کلسیم دریافتی شما کم باشد، سطح اگزالات ممکن است افزایش یابد. بنابراین، دریافت کلسیم از غذاهای گیاهی کم اگزالات توصیه می شود.

هم چنین مهم است که غذاهای حاوی اگزالات بالا مانند اسفناج، ریواس، چغندر، آجیل، شکلات و چای را محدود کرده یا از مصرف آنها اجتناب کنید.

خوردن و آشامیدن غذاهای غنی از کلسیم، مانند شیر، ماست و مقداری پنیر همراه با خوراکی های غنی از اگزالات در طول وعده غذایی می تواند احتمال تشکیل سنگ کلیه را کاهش دهد.

[1] رژیم DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension): یک برنامه غذایی سالم برای کمک به درمان یا پیش‌گیری از فشار خون بالا، می باشد. این رژیم شامل غذاهایی سرشار از پتاسیم، کلسیم و منیزیم و مقدار زیادی سبزیجات، سدیم و کالری مصرفی کنترل شده و استفاده از غذاهای کم چرب است.