دکتر آیدا ژیان عمرانیان (داروساز)

قد از ویژگی‌های ظاهری قابل توجه است که در مطلوبیت اجتماعی و میزان رضایت فرد تاثیر سزایی می‌گذارد. به دلیل اشتیاق بسیاری از افراد به افزایش قد بعد از سن بلوغ، تبلیغات زیادی با شعارهایی مانند افزایش قد تضمینی، افزایش قد در یک روز و … وجود دارد.

ممکن است بعضی از افراد هزینه‌‌های هنگفتی هم در این مسیر خرج کنند. اما این موضوع که آیا این روش‌ها به راستی نتیجه بخش هستند و این که آیا برای همه مناسب هستند، مورد بحث است.

والدین اغلب این پرسش را دارند که قد کودک نوپای آنها، وقتی بزرگ می‌شود چقدر خواهد بود. از سوی دیگر، جوانان و نوجوانان نیز در سنین رشد با نگرانی میزان قدشان در بزرگسالی درگیرند.

این یک سوال طبیعی برای والدین و کودکان است، علاوه بر این، پزشکان اطفال نیز پیگیری رشد کودک، طبق نمودار رشد را مفید و حتی ضروری می‌دانند.

طیف تظاهرات رشد و نمو بدن از سطح مولکولی تا تغییرات مشهود جسمی همراه بلوغ یا تغییرات وزنی، متغیر است.

رشد قد در درجه اول توسط عوامل ژنتیکی تعیین می‌شود، اما عوامل محیطی و سبک زندگی نیز نقش مهمی در این رابطه دارند.

در دوران کودکی و نوجوانی، صفحات رشد در استخوان‌ها باز است و این امکان افزایش قد را فراهم می‌کند. فراهم می‌کند. صفحات رشد، واقع در انتهای استخوان‌های بلند، در طول جهش رشد نوجوانان بسیار مهم هستند. این صفحات به استخوان‌ها اجازه می دهند تا با رشد بدن، رشد کنند.

 ژنتیک به میزان زیادی در بلندی یا کوتاهی قد نقش دارد، در حالی که باقی آن تحت تأثیر تغذیه، خواب، و فعالیت بدنی است. هورمون رشد و فاکتور رشد شبه انسولین نقش اساسی در رشد استخوان‌ها دارند.

ژن‌ها طرح اولیه قد هر فرد را ارائه می‌دهند، اما عوامل محیطی به طور قابل توجهی بر چگونگی آشکار شدن این دستورالعمل‌های ژنتیکی تأثیر می‌گذارند.

عوامل ژنتیکی نقش غالبی در تعیین قد دارند و تقریباً 80 درصد از تغییرات قد را در بین افراد تشکیل می‌دهند. با این حال، 20 درصد باقی مانده تحت تأثیر عوامل محیطی و انتخاب سبک زندگی است. این 20 درصد را می‌توان از طریق تغذیه مناسب، خواب کافی و فعالیت بدنی بهینه نمود، و رویکردی جامع برای افزایش قد طبیعی ایجاد کرد.

هورمون‌ها، به ویژه هورمون رشد و فاکتور رشد شبه انسولین، نقش مهمی در روند رشد دارند. در دوران نوجوانی، این هورمون‌ها افزایش می‌یابند و منجر به جهش رشد مرتبط با بلوغ می‌شوند و پس از آن رشد قد کُند و متوسط می‌گردد.

روش‌های ذیل به طور طبیعی به افزایش سطح هورمون رشد کمک می‌کنند:

• کنترل سطح قند خون؛
• کاهش چربی بدن؛
• تنظیم زمان غذا خوردن؛
• افزایش کیفیت خواب؛
• مصرف بعضی از مکمل ها؛
• ورزش.

تغذیه و رشد قد

تغذیه مناسب برای رشد مطلوب در دوران نوجوانی بسیار مهم است. مواد مغذی کلیدی برای سلامت استخوان شامل کلسیم، ویتامین دی، فسفر و منیزیم است.

محصولات لبنی، سبزیجات برگ دار، آجیل و غذاهای غنی شده می‌توانند به رشد استخوان کمک کنند. مصرف پروتئین نیز بسیار مهم است، زیرا ساختار برای بافت‌ها، از جمله استخوان‌ها را فراهم می‌کند.

 یک رژیم غذایی متعادل که شامل انواع مواد مغذی است، تضمین می‌کند که بدن ابزار لازم برای رشد مطلوب را در اختیار دارد. کلسیم یک ماده معدنی حیاتی برای سلامت استخوان‌ها است و اهمیت آن در دوره‌های رشد سریع مانند نوجوانی مورد تاکید قرار می‌گیرد.

محصولات لبنی مانند شیر، ماست و پنیر منابع غنی کلسیم هستند. برای کسانی که عدم تحمل لاکتوز دارند یا گزینه های غیر لبنی را ترجیح می‌دهند، شیر بادام، سویا، فندق و آب میوه‌های طبیعی غنی شده نیز مفید است.

ویتامین دی برای جذب کلسیم ضروری است و کمبود آن می‌تواند مانع رشد استخوان شود. قرار گرفتن در معرض نور خورشید، منبع طبیعی ویتامین دی می‌باشد.

هم چنین منابع غذایی مانند ماهی‌های چرب، غذاهای غنی شده و مکمل‌ها می‌توانند به تامین میزان کافی ویتامین دی کمک کنند.

 فسفر و منیزیم نیز برای سلامت استخوان بسیار مهم هستند. فسفر در غذاهایی مانند گوشت، لبنیات و آجیل یافت شده و منیزیم در سبزیجات برگ دار، آجیل و غلات کامل به وفور یافت می‌شود.

کمبود روی در کودکان عوارض جدی مانند کوتاهی قد دارد. پس بهتر است منابع غذایی که حاوی روی هستند مانند حبوبات، تخم مرغ و شکلات تلخ را در رژیم غذایی خود جای دهید.

 اطمینان از رژیم غذایی متنوع و غنی از مواد مغذی، کلید تامین عناصر لازم برای رشد بهینه استخوان است. پروتئین، متشکل از اسیدهای آمینه، یک مهره کلیدی برای رشد بافت، از جمله استخوان است.

غذاهای غنی از پروتئین، مانند گوشت بدون چربی، مرغ، ماهی، تخم مرغ، لبنیات، حبوبات و آجیل باید در رژیم غذایی گنجانده شوند، تا از رشد و ترمیم کلی سلول‌های بدن حمایت کنند.

در حالی که یک رژیم غذایی کامل ضروری است، به همان اندازه مهم است که از مصرف بیش از حد غذاهای فراوری شده، نوشیدنی‌های شیرین و میان وعده‌های ناسالم خودداری کنید. این موارد می‌توانند به افزایش وزن منجر شوند و به طور بالقوه در توانایی بدن برای استفاده از مواد مغذی برای رشد اختلال ایجاد کنند.

 کیفیت خواب و ترشح هورمون رشد

تأثیر یک خواب با کیفیت بر افزایش قد، اغلب دست کم گرفته می‌شود. هورمون رشد در خواب عمیق ترشح می‌شود و رشد و ترمیم استخوان‌ها و بافت‌ها را تحریک می‌کند.

خواب کافی برای نوجوانان، رشد طبیعی بدن را پشتیبانی می‌کند. ایجاد یک محیط مناسب برای خواب، حفظ یک برنامه خواب ثابت، و اجتناب از محرک‌ها قبل از خواب، مانند نوشیدن قهوه یا چای برای به حداکثر رساندن کیفیت خواب بر رشد بسیار کمک کننده است.

در طول خواب عمیق، بدن تحت فرایندهای مختلفی قرار می‌گیرد که به رشد و پایداری سلامت کلی بدن کمک می‌کنند.

بیشترین میزان هورمون رشد پس از به خواب رفتن و در دو ساعت اولیه خواب شب ترشح می‌شود؛ بنابراین بهتر است کودک و نوجوان شب‌‌ها تا دیر وقت بیدار نمانند و اگر می‌‌توانند هنگام بعد از ظهر، خوابی هر چند کوتاه مدت داشته باشند.

خواب منظم و با کیفیت در دوران نوجوانی که اوج رشد جسمی فرد است، بسیار حیاتی است. به نوجوانان توصیه می شود که بین هفت تا نه ساعت در شب بخوابند تا از رشد فیزیکی و شناختی مناسب برخوردار شوند.

کمبود خواب یا الگوهای خواب نامنظم ممکن است ترشح طبیعی هورمون رشد را مختل کند و به طور بالقوه بر افزایش قد تأثیر بگذارد.

ایجاد یک محیط مناسب برای خواب شامل بهینه سازی عواملی مانند دمای اتاق، راحتی تشک، بالش استاندارد و مناسب و به حداقل رساندن صدا و نور است.

ایجاد یک برنامه خواب ثابت، که در آن زمان خواب و بیدار شدن حتی در آخر هفته‌ها حفظ شود، به تنظیم ساعت داخلی بدن کمک کرده و کیفیت خواب را ارتقا می‌دهد.

اجتناب از محرک‌هایی مانند کافئین و استفاده از وسایل الکترونیکی قبل از خواب ضروری است؛ زیرا این موارد می‌توانند در توانایی به خواب رفتن و رسیدن به خواب عمیق اختلال ایجاد کنند.

درمقابل استفاده از تکنیک‌های تمدد اعصاب مانند کتاب خواندن، حرکات کششی ملایم و یا مراقبه می‌تواند یک روتین آرامش بخش بوده و کیفیت و بهداشت خواب را تقویت کند.

به طور خلاصه، اولویت دادن به یک خواب با کیفیت، جنبه­ای اساسی از هرگونه استراتژی با هدف افزایش طبیعی قد است. با اتخاذ عادات خواب سالم، می‌توانید ترشح هورمون رشد را بهینه کرده و محیطی مناسب برای بهزیستی کلی ایجاد کنید.

فعالیت بدنی و افزایش قد

انجام فعالیت‌های بدنی منظم برای بهبود و حفظ سلامت کلی بدن ضروی است و می‌تواند تاثیر به سزایی بر رشد نیز داشته باشد.

ورزش‌های استقامتی مانند دویدن و شنا کردن، تولید هورمون رشد را تحریک کرده و تراکم استخوان را افزایش می‌دهند.

علاوه بر این، فعالیت‌هایی مانند یوگا و حرکات کششی، می‌توانند با تراز کردن ستون فقرات و بهبود وضعیت کلی بدن، تغییرات مثبتی برای بهتر شدن حالت بدن ایجاد کنند.

شنا، بارفیکس، والیبال، بسکتبال، طناب زدن، بدمینتون و تنیس هم از دیگر ورزش‌هایی هستند که برای افزایش قد توصیه می‌شوند.

طبق آن چه در این مقاله شرح دادیم، افزایش قد با تغییر در سبک زندگی، ورزش‌، مصرف بعضی مکمل‌ها، تنظیم خواب، کنترل سطح قند و چربی خون به طور طبیعی مقدور است. با این وجود قبل از این که اقدام کرده و از راهکارهای عنوان شده در مورد خود یا فرزندتان استفاده کنید، بهتر است با پزشک مشورت کنید تا بهترین راه را پیش پای شما بگذارند.