دکتر نرجس مهرور (دکترای تخصصی مدیکال بیولوژی از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی)‏

بدخیمی ها نیز همانند سایر بیماری ها نیاز به درمان سریع و زود هنگام دارند. بیمار مبتلا به بدخیمی (سرطان) با آگاهی از علایم بروز ‏پیدا کرده، باید در کمترین زمان ممکن به پزشک مراجعه کند.

تشخیص زودهنگام بیماری موجب شروع به موقع درمان شده، و در ‏نتیجه می تواند در بهبود بقای بیمار و پاسخ دادن بهتر به درمان تاثیر بسزایی داشته باشد. هدف از درمان بدخیمی، دستیابی به بهبودی ‏و ایجاد شرایط طبیعی همراه با داشتن طول عمر مناسب است.

لذا در صورتی که درمانی انجام نشود، سلول های سرطانی به سرعت در ‏تمام بدن پخش می شوند و شرایط بحرانی برای فرد آغاز خواهد شد.‏

در بیماران مبتلا به بدخیمی، اقدامات درمانی بر سه مبنای درمان اولیه، درمان تکمیلی و درمان حمایتی هستند.

هدف از درمان اولیه از ‏بین بردن کامل سلول های سرطانی می باشد.

در درمان های تکمیلی هدف از بین بردن سلول های سرطانی ای است که از درمان اولیه ‏در بدن باقی مانده اند.

درمان های حمایتی نیز برای کاهش عوارض ناشی از دو درمان اولیه و تکمیلی می باشد؛ حتی گاهی این درمان ‏ها برای از بین بردن درد ناشی از بیماری نیز استفاده می شود.

درمان های اصلی در بیماران مبتلا به بدخیمی بر سه پایه شیمی درمانی، جراحی و رادیوتراپی می باشد.

در برخی از بدخیمی ها مانند لوسمی لنفوبلاستیک حاد از شیمی درمانی به عنوان پایه ای ترین و اصلی ترین درمان استفاده می کنند.

در برخی از بدخیمی ها نیز می توان از یک یا چند روش درمانی برای بهبود بیمار مبتلا به سرطان استفاده کرد.

برای مثال بیماران مبتلا به سرطان سینه بر اساس نوع درگیری ممکن است تنها از جراحی و یا در صورت درگیری و متاستاز به اندام های دیگر، از جراحی و شیمی درمانی و رادیوتراپی برای بهبودی استفاده کنند.

یکی از درمان های دیگر در بیماران مبتلا به بدخیمی ایمونوتراپی می باشد.

در واقع در این روش سیستم ایمنی برای مبارزه با سلول های سرطانی تقویت می شود.

وظیفه اصلی سیستم ایمنی بدن مقابله با عفونت ها و بیماری ها توسط گلبول های سفید خون و سیستم لنفاوی بدن است.

در فرد مبتلا به بدخیمی گاهی اوقات در اطراف تومور در بدن، سلول های ایمنی وجود دارد که وظیفه آن ها مقابله برای از بین بردن سلول های توموری است. اما همواره سلول های سرطانی راه هایی را برای فرار از سلول های ایمنی محاصره کننده آن ها دارند.

اما علم جدید نشان داده که با روش ایمونوتراپی می توان باعث تقویت سیستم ایمنی و مقابله با سلول های سرطانی شد.

این روش درمانی می تواند به صورت تزریق داخل وریدی،  خوراکی، موضعی و یا اینتراوزیکال (ورود مستقیم به مثانه) باشد.

از دیگر درمان های نوین، درمان هدفمند بدخیمی ها با هدف قرار دادن پروتئین ها برای کنترل رشد و تقسیم سلول های سرطانی است.

در این روش از داروهای با ملکول های کوچک و یا آنتی بادی های منوکلونال استفاده می کنند، تا باعث کنترل رشد سلول های سرطانی شوند.

از عوارض این روش درمانی می توان به بروز اسهال، اختلال در انعقاد خون، افزایش فشار خون، ضعف و بی حالی، زخم های دهانی، از دست دادن مو، تغییرات در ناخن ها و مشکلات پوستی اشاره کرد.

هورمون درمانی یکی از درمان های جدید برای متوقف کردن یا کاهش رشد سلول های سرطانی در بدن است.

از این روش می توان در بدخیمی های پروستات و سینه استفاده کرد. در واقع هورمون درمانی علاوه بر درمان بدخیمی، باعث بهبود علایم بدخیمی نیز می شود.

این روش درمانی بر دو پایه اصلی متوقف کردن بدن برای تولید هورمون و مداخله در عملکرد هورمون های بدن است. از وظایف اصلی این روش درمانی کوچک تر کردن تومور تا حد امکان قبل از جراحی و یا رادیوتراپی است.

هم چنین از دیگر وظایف آن کاهش ریسک احتمال برگشت بیماری بعد از درمان اصلی و تخریب سلول های سرطانی که احتمال تهاجم به اندام ها یا بافت های دیگر را دارند، می باشد.

هورمون درمانی می تواند از طریق خوراکی، تزریقی و یا جراحی انجام شود. در روش جراحی اندام های تولید کننده هورمون (در خانم ها: تخمدان و در آقایان: پروستات) برداشته می شود.

پیوند سلول های بنیادی نیز از درمان های قابل ذکر می باشد.

در این روش تولید سلول های خونی در بیماران مبتلا به بدخیمی بهبود می یابد.

در پیوند سلول های بنیادی بیمار سلول های بنیادی سالم را از دهنده مناسب دریافت می کند که این سلول ها توسط جریان خونی به مغز استخوان منتقل شده و در نهایت باعث تولید سلول های خونی سالم می شوند.

انواع پیوند می تواند به صورت اتولوگ (پیوند از خود بیمار)، آلوژن (پیوند از دهنده مناسب) و همزاد (پیوند از قل دیگر در دوقلوها) باشد.

پیوند سلول های بنیادی می تواند در هر فرد تاثیر جداگانه ای داشته باشد که کاملا بستگی دارد به: نوع پیوند، نوع درمان قبل از پیوند، نوع پاسخ بیمار به درمان های با دوز بالا، نوع سرطان، میزان پیشرفت بدخیمی و میزان سلامت و توانایی جسمی فرد.

پزشکی فردی نیز یکی دیگر از درمان های نوین در حوزه درمان بدخیمی ها می باشد.

در این روش با انجام بررسی های بالینی و آزمایشگاهی، پزشک بر اساس هر فرد به طور جداگانه درمان بیماری را انتخاب می کند.

درمان انتخاب شده بر پایه ژنتیک هر فرد فرق می کند. می توان به آن پزشکی منحصر به فرد نیز گفت.

پیشرفت در علوم جدید باعث شده که این روش به سرعت در حال استفاده برای بیماران مبتلا به بدخیمی باشد.

برای انجام این روش در ابتدا باید از بیمار نمونه گرفته شود، سپس بر روی این نمونه تست های ژنتیکی برای تشخیص نوع ژنتیک بیمار داده شود و در نهایت با توجه به نتیجه ژنتیک هر فرد نوع درمان برای بیمار پایه ریزی شود.

بررسی بایومارکرها (نشانگرهای زیستی) یک روش جدید و اصولی در بررسی ژنتیکی هر فرد است که اطلاعات کلی در خصوص سرطان هر فرد را تهیه می کند. این آزمایش ها در واقع به نوعی قسمتی از پزشکی فردی را شامل می شوند.

موارد ذکر شده گزارشی از انواع روش های درمانی نوین قابل استفاده در بیماران مبتلا به بدخیمی می باشد.

برخی از روش ها هزینه های زیادی را شامل می شوند، برخی در ایران در حال انجام هستند و برخی نیز در کشورهای جهان اول به صورت روتین در حال اجرا می باشند.

با توجه به پیشرفت علم می توان انتظار ورود درمان های نوین دیگری را نیز داشت.

به امید این که بتوان در کشور عزیزمان شاهد استفاده از درمان های نوین برای بیماران مبتلا به بدخیمی در جهت افزایش میزان بقا و کاهش مرگ و میر ناشی از سرطان باشیم.

نکات مهم

• تشخیص زودهنگام و شروع به موقع درمان، می تواند در بهبود بقای بیمار تاثیر بسزایی داشته باشد.
• درمان های اصلی در بیماران مبتلا به بدخیمی بر سه پایه شیمی درمانی، جراحی و رادیوتراپی می باشد.
• درمان های نوین شامل ایمونوتراپی، درمان هدفمند سلول های بدخیم، هورمون درمانی، پیوند سلول های بنیادی و درمان انتخاب شده بر پایه ژنتیک هر فرد (پزشکی منحصر به فرد) می باشند.