تاثیر ملاتونین بر بیخوابی

دکتر رویا خرمی (داروساز)

بی‌خوابی نوعی اختلال خواب است که ممکن است در شروع، تداوم و یا کیفیت خواب ایجاد شود، و نه‌تنها باعث کاهش سطح انرژی بدن می‌شود، بلکه خلق‌وخو، عملکرد کاری و کیفیت زندگی شخص را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.

دلایل مختلفی از جمله استرس، جت لگ (سفر به مناطقی با اختلاف زمانی)، بارداری، افزایش سن، مصرف کافئین، الکل  و نیکوتین زیاد، بیماری (مانند دیابت، فشار خون، بیماری‌های روحی و روانی مانند افسردگی) و تعدادی از داروها (مانند داروهای شیمی درمانی) می‌تواند دلیل ایجاد بی‌خوابی باشد.

بی‌خوابی ممکن است حاد و یا کوتاه مدت باشد که در این حالت معمولاً بیش از چند هفته طول نمی‌کشد و موقت است؛ اما در برخی افراد ممکن است به صورت مزمن و طولانی مدت باشد و شخص به مدت 3 روز یا بیشتر در طول هفته به طور منظم اختلال خواب را تجربه کند.

بی‌خوابی ممکن است اولیه (ایدیوپاتیک) و یا ثانویه باشد.

در بی‌خوابی اولیه علت مشخصی از جمله وضعیت سلامت فیزیکی و یا روانی دخیل نمی‌باشد و بدون دلیل خاصی مشکل بی‌خوابی ایجاد شده است، اما در  بی‌خوابی ثانویه یک علت زمینه‌ای، از جمله درد یا بیماری، شرایط سلامت روان مانند افسردگی یا اضطراب، شیفت کاری طولانی و نامنظم و یا داروی خاصی (داروهای تحریک‌کننده سیستم عصبی) وجود دارد که بی‌خوابی به خاطر آن ایجاد شده است.

بی‌خوابی در طولانی مدت می‌تواند اثرات جدی‌تری برای سلامت شخص به دنبال داشته باشد و ممکن است شانس ابتلا به شرایطی مانند افزایش وزن و فشار خون، اضطراب، افسردگی و ضعف سیستم ایمنی را افزایش دهد.

میزان خواب کافی از فردی به فرد دیگر متفاوت است، اما بیشتر بزرگسالان به هفت تا هشت ساعت خواب در شب نیاز دارند تا در نهایت بدن انرژی کافی را از خواب دریافت کند.

برای مدیریت بی‌خوابی چه راهکارهایی وجود دارد؟

راهکارهای زیادی برای درمان بی‌خوابی وجود دارد که اولین و مهم‌ترین آن‌ها تغییر سبک زندگی و رعایت بهداشت خواب است.

داشتن یک برنامه خواب منظم، انجام فعالیت‌هایی مانند مدیتیشن یا مطالعه قبل از خواب، ایجاد یک محیط آرام با نور و دمای مناسب، پرهیز از خوردن غذای سنگین و نوشیدن کافئین در ساعات عصر، داشتن فعالیت ورزشی در طول روز (در ساعات پایانی روز نباشد) و هم چنین کم کردن خواب در طول روز از جمله مهم‌ترین موارد رعایت بهداشت خواب هستند.

هم چنین مراجعه به کلینیک‌های خواب جهت بررسی دلیل ایجاد بی‌خوابی می‌تواند برای برخی از افراد ضروری و کمک‌کننده باشد.

در صورت نیاز به استفاده از داروهای تنظیم خواب، به عنوان خط اول درمان دارویی بی‌خوابی مکمل‌های ملاتونین توصیه شده است که نسبت به بقیهٔ داروهای خواب‌آور کم عارضه تر است و احتمال ایجاد وابستگی با آن کم‌تر می‌باشد.

ملاتونین

ملاتونین هورمونی است که به صورت طبیعی از مغز انسان و در پاسخ به تاریکی ترشح و باعث تنظیم ریتم خواب و بیداری می‌شود.

مصرف این مکمل یک ساعت قبل از زمان خواب می‌تواند به بهبود و تنظیم خواب کمک کند.

علاوه بر این، ملاتونین به دلیل خاصیت ضد درد و التهابی که دارد در موارد بی‌خوابی ثانویه‌ای که به دلیل درد ایجاد شده است نیز می‌تواند کمک‌کننده باشد.

هم چنین این ترکیب برای افرادی که بی‌خوابی‌های ناشی از شیفت کاری نامنظم و یا جت لگ را تجربه می‌کنند، به دلیل تنظیم ریتم خواب و بیداری می‌تواند بسیار مفید باشد.

 ملاتونین به دلیل خاصیت محافظتی که بر روی سلول‌های عصبی ایجاد می‌کند و هم چنین خاصیت ضداضطرابی که دارد، می‌تواند در بی‌خوابی ناشی از مشکلاتی مانند اضطراب و افسردگی استفاده شود.

در مطالعاتی اثر ملاتونین بر کاهش شدت حملات سردردهای میگرنی بررسی شد که نتایج خوبی به دنبال داشته است؛ بنابراین مصرف ملاتونین در اشخاصی که دچار بی‌خوابی ناشی از درد حملات میگرنی هستند هم گزینه مناسبی است.

پس به صورت کلی مصرف ملاتونین هم در شروع خواب تأثیرگذار است و هم سبب ایجاد خوابی باکیفیت‌تر و طولانی‌تر می‌شود.

بهترین روش درمان بی‌خوابی روشی است که بتواند به صورت طولانی مدت با کم‌ترین عارضه این مشکل را برطرف کند، ولی در صورتی که روش‌های فوق اثربخش نباشد لازم است حتماً به پزشک مراجعه تا دلایل اصلی بررسی و درمان شود.