اندومتریوز شرایطی است که در آن بافتی شبیه به پوشش داخل رحم در سایر نقاط بدن شما رشد می‌کند. رشد این بافت در بخش‌های نامناسب بدن باعث بروز علائم دردناک خواهد شد، و اکثر زنان برای بارداری دچار مشکلات زیادی می‌شوند.

انواع اندومتریوز

بر اساس ناحیه درگیر در شکم و لگن، اندومتریوز به چهار دسته اصلی تقسیم می شود:

• اندومتریوز صفاقی سطحی: صفاق یک غشای نازک است که شکم، لگن و بیشتر اندام‌های موجود در این حفره را می‌پوشاند. در این نوع اندومتریوز، بافت اندومتر به صفاق می‌چسبد و سطحی‌ترین و کم شدت‌ترین نوع اندومتریوز می باشد.
• اندومتریوما: که به آن کیست شکلاتی نیز گفته می شود، کیست‌های تیره‌ای هستند که داخل آن‌ها پر از مایع است. این کیست‌ها ممکن است با اندازه های متفاوت و در قسمت‌های مختلف لگن یا شکم ظاهر شوند؛ اما بیشتر در تخمدان‌ها دیده می‌شوند.
• اندومتریوز عمیق: در این نوع از اندومتریوز، بافت اندومتر علاوه ‌بر رحم می‌تواند به اندام‌های دیگر مانند تخمدان‌، مثانه، روده‌ها و… که در داخل یا خارج از حفره رحم قرار دارند، نیز حمله کند. اندومتریوز عمیق نادر است، اما گاهی ممکن است بافت اسکار(بافت جایگزین زخم) ایجاد شده باعث چسبیدن اندام‌ها به هم و یا چسبیدن و فیکس شدن اندام‌ها در جای خود شود. به این حالت لگن منجمد یا چسبندگی متراکم گفته می‌شود. این حالت تنها برای ۱ تا ۵ درصد از افراد مبتلا به اندومتریوز اتفاق می‌افتد.
• اندومتریوز جدار شکم: در برخی موارد بافت اندومتر روی دیواره شکم رشد می‌کند. این بافت معمولا در محل برش سزارین یا محل برش سایر عمل‌های شکمی و ناف ایجاد می‌شود، و هر ماه با خون‌ریزی‌های قاعدگی، در این مناطق درد و تورم مشاهده می‌شود.

علائم اندومتریوز

ممکن است هر یک از علائم اندومتریوز را مشاهده کنید. این علائم عبارتند از:

• درد کمر در زمان قاعدگی؛
• گرفتگی های شدید در زمان قاعدگی؛
• درد حین دفع یا ادرار، به خصوص در زمان قاعدگی؛
• خونریزی شدید یا غیر معمول در زمان قاعدگی؛
• وجود خون در مدفوع یا ادرار؛
• اسهال یا یبوست؛
• رابطه جنسی دردناک؛
• احساس خستگی که از بین نمی رود؛
• مشکل در باردار شدن.

علائم به تنهایی نشان دهنده شدت بیماری نیستند.

علت اندومتریوز

پزشکان دقیقا علت بروز اندومتریوز را نمی دانند. برخی از متخصصان بر این باورند که خون قاعدگی که حاوی بافت اندومتر باشد، ممکن است از طریق لوله فالوپ (رابط بین تخمدان ها و رحم) بازگشته و وارد حفره لگنی شود، و به سطوح مختلف اندام‌های لگنی و هم چنین به دیواره لگن بچسبد‌.

ژنتیک نیز نقش مهمی در بروز اندومتریوز دارد. اگر مادر و یا خواهر شما به اندومتروز مبتلا باشد، احتمال ابتلا در شما نیز بیشتر است. حتی تحقیقات نشان می دهد که اندومتریوز از نسلی به نسل بعد، تشدید می شود.

برخی از افراد مبتلا به اندومتریوز، دچار اختلالات سیستم ایمنی نیز هستند. اما پزشکان هنوز نمی دانند که آیا این دو موضوع به هم مرتبط هستند یا خیر.

سایر دلایل احتمالی اندومتریوز عبارتند از:

تغییر شکل سلول‌های صفاقی: متخصصان بیان می‌کنند که عوامل موجود در سیستم ایمنی بدن یا هورمون‌ها می‌توانند سلول‌های صفاقی (سلول‌هایی که در بخش داخلی شکم هستند) را به سلول‌های شبه اندومتر (لایه داخلی رحم) تبدیل کنند.

تمایز سلول‌های جنینی: برخی از هورمون‌ها، مانند استروژن، ممکن است سلول‌های جنینی (سلول‌هایی که در مراحل اولیه رشد هستند) را به سلول‌های شبه اندومتر تبدیل کنند.

اسکار جراحی: بعد از انجام عمل‌های جراحی مانند سزارین یا هیسترکتومی (عمل برداشتن رحم)، ممکن است سلول‌های اندومتر به محلی که در جراحی برش داده شده متصل شوند.

انتقال سلول‌های اندومتر: رگ‌های خونی یا سیستم لنفاوی نیز ممکن است سلول‌های اندومتر را به سایر قسمت‌های بدن منتقل کنند.

عوامل خطر

برخی عوامل می توانند خطر ابتلا به اندومتریوز را در شما افزایش دهند. مانند:

• چنانچه یکی از بستگان نزدیکتان (مثلاً مادر، خواهر و یا خاله شما) مبتلا به اندومتریوز باشد؛
• پایین بودن BMI یا همان شاخص توده بدنی ؛
• داشتن سیکل های قاعدگی کوتاه (فاصله کمتر از 28 روز بین شروع یک قاعدگی تا دوره بعدی)؛
• قاعدگی های سنگین که بیش از یک هفته طول بکشد؛
• تجربه اولین قاعدگی در سنین پایینتر ؛
• یائسه شدن در سنین بالاتر ؛
• نداشتن تجربه زایمان ؛
• بالا بودن سطح استروژن ؛
• ابتلا به بیماری ای که مانع خروج خون از بدن در دوران قاعدگی ‌شود.

عوارض اندومتریوز

حدود نیمی از افراد مبتلا به اندومتریوز، دوران سختی برای باردار شدن خواهند داشت. برای بارداری، تخمدان باید یک تخمک را در لوله فالوپ، محل وجود اسپرم ها، آزاد کند. اما بافت های اندومتر می تواند سبب انسداد لوله فالوپ شود.

در این صورت، اسپرم به تخمک نمی رسد و بارداری صورت نمی گیرد. هم چنین، بافت های اندومتریوز می تواند به اسپرم یا تخمک نیز آسیب بزند.

اندومتریوز و باروری

اندومتریوز یکی از عوامل اصلی ناباروری است. حدود 5 میلیون نفر در آمریکا  و حداقل 2 ملیون نفر در ایران، به این بیماری مبتلا هستند؛ بسیاری از آنها در دهه 30 تا 40 سالگی قرار دارند. از هر 5 ناباروری، 2 مورد به اندومتریوز مبتلا هستند.

اگر اندومتریوز سبب اختلال در اندام های تولید مثل شود، توانایی شما برای بارداری می تواند به یک مشکل تبدیل شود:

• وقتی بافت آندومتر به دور تخمدان‌ها می‌پیچد، می‌تواند مانع از آزاد شدن تخمک‌ها شود.
• این بافت می تواند مانع از ورود اسپرم به لوله های فالوپ شود.
• این بافت می تواند مانع از لغزش تخمک بارور شده از لوله ها به سمت رحم شود.

جراح می تواند این مشکلات را برطرف کند، اما اندومتریوز می تواند پروسه بارداری از روش های دیگر را نیز برای شما سخت کند، چون :

• سبب تغییر سطح هورمون در بدن شود.
• سبب حمله سیستم ایمنی به جنین شود.
• سبب تغییر بافت دیواره رحم شود.

پزشک از طریق جراحی می تواند بافت اندومتر را خارج کند. در نتیجه مسیر عبور اسپرم برای باروری تخمک، آزاد می شود.

اگر جراحی گزینه درمانی نباشد، از روش های لقاح مصنوعی، که احتمال بارداری را بالا می برند، استفاده کرد.

درمان های خانگی برای اندومتریوز

• تغذیه مناسب؛
• ورزش منظم؛
• مدیریت استرس.