غلبه بر نقرس؛ پیشگیری و مدیریت
نقرس نوعی اختلال مزمن است که در پی افزایش سطح اسید اوریک در بدن رخ می دهد.
غلبه بر نقرس؛ پیشگیری و مدیریت
دکتر مهشید مولا (داروساز)
بیماری نقرس میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار داده، و شیوع آن در سال‌های اخیر به طور پیوسته در حال افزایش است.
این بیماری اگر کنترل نشود می‌تواند مسبب دردهایی طاقت‌فرسا، آسیب به مفاصل و عوارضی جدی از جمله سنگ کلیه و مشکلات قلبی عروقی گردد.
شناخت نشانه‌های نقرس و اقداماتی که می‌توانیم جهت پیشگیری و کنترل آن داشته باشیم، برای حفظ آینده‌ای سالم و بدون درد ضروری است.
نقرس نوعی اختلال مزمن است که در پی افزایش سطح اسید اوریک در بدن رخ می‌دهد. اسید اوریک ترکیبی است که عموماً حاصل تجزیه موادی به نام پورین است.
اگر اسید اوریک به طور مؤثر توسط کلیه‌ها دفع نشود و یا بدن مقادیر زیادی از آن را تولید کند، این ترکیب در بدن انباشته شده و می‌تواند کریستال‌های ریزی را تشکیل دهد.
این کریستال‌ها اغلب در داخل و اطراف مفاصل تجمع می‌کنند و باعث التهاب دردناکی می‌شوند که با قرمزی و تورم قابل تشخیص است.
نقرس معمولاً در دوران بزرگسالی بروز می‌کند و مشاهده آن در کودکان نادر است. علائم نقرس به طور معمول در مردان (اغلب در 30 تا 45 سالگی) زودتر از زنان (معمولاً بعد از 55 سالگی) بروز می‌کند. تظاهر این بیماری در افراد بالای 65 سال، بدون در نظر گرفتن جنسیت شایع‌تر است.
چه عواملی باعث افزایش اسید اوریک بدن می‌شود؟
همانطور که اشاره شد، بیماری نقرس در اثر بالا رفتن سطح اسید اوریک ایجاد می‌گردد. با این حال، لازم است بدانیم که بالا بودن سطح اسید اوریک همیشه به معنی نقرس نیست و ممکن است فرد در این مرحله هیچ علامتی نداشته باشد.
در غیاب علائم بالینی نقرس، هیچ توصیه‌ای برای درمان وجود ندارد. در حالی که بالا بودن اسید اوریک خطر ابتلا به نقرس را افزایش می‌دهد، برخی از افراد با وجود سطوح بسیار بالای اسید اوریک هرگز دچار حملات نقرس نمی‌شوند.
مصرف غذاهای سرشار از پورین می‌تواند به طور قابل توجهی بر سطح اسید اوریک بدن تأثیر بگذارد.
برخی از غذاهای غنی از پورین که باید در مورد مصرف آنها احتیاط کرد عبارتند از:
- گوشت گاو، گوسفند و بره
- غذاهای دریایی به ویژه صدف، میگو و ماهی ساردین
- جگر، دل و قلوه
چه افرادی بیشتر در معرض خطر ابتلا به نقرس هستند؟
برخی از بیماری‌ها و انواعی از سبک زندگی وجود دارد که خطر ابتلا به نقرس را در افراد افزایش می‌دهد، از جمله:
- چاقی؛
- فشار خون بالا؛
- بیماری‌های مزمن کلیوی؛
- پرخوری یا خودداری از مصرف غذا به مدت طولانی؛
- مصرف مقادیر زیاد الکل؛
- مصرف غذاهای سرشار از پورین؛
- مصرف نوشیدنی‌های شیرین مانند نوشابه‌های غیر رژیمی؛
- مصرف برخی از داروها که بر سطح اسید اوریک خون تأثیر می‌گذارد؛
- گاهی اوقات یک آسیب یا جراحی اخیر می‌تواند عود حملات نقرس را تحریک کند؛
- سابقه خانوادگی؛ در ارزیابی خطر ابتلا به این بیماری، در نظر گرفتن سابقه خانوادگی بسیار مهم است. مطالعات نشان می‌دهد که تقریباً در خانواده یک نفر از هر پنج بیمار مبتلا به نقرس، یکی از اعضای نزدیک نیز درگیر این بیماری است.
علائم نقرس چیست؟
بیماری نقرس سه مرحله اصلی دارد:
- فاز حمله حاد: نشانه‌های نقرس معمولاً به صورت یک درد ناگهانی شدید، و اغلب در شب ظاهر می‌شود. اگرچه نقرس می‌تواند در هر مفصلی رخ دهد، اما معمولاً مفصل شست پا را درگیر می‌کند. مفصل یا مفاصل آسیب دیده، متورم، گرم و قرمز می‌شوند. درد مفصلی در طول 4 تا 12 ساعت پس از شروع، به شدیدترین حالت خود می‌رسد. برخی از دردها ممکن است از چند روز تا چند هفته طول بکشد. در صورت عدم درمان، این زمان در حملات بعدی احتمالاً بیشتر شده، و مفاصل بیشتری را تحت تأثیر قرار خواهد داد.
- فاز بین حمله‌ها: دوره بین حملات نقرس به این معنا است که ممکن است فرد بیمار ماه‌ها یا حتی سال‌ها را بدون حمله نقرس سپری کند، اما نقرس درمان نشده، و برای پیشگیری از علائم نقرس مزمن همچنان به درمان نیاز است.
- فاز نقرس مزمن: در صورت عدم درمان، این بیماری می‌تواند به نقرس مزمن تبدیل شود. در این مرحله، مقادیر زیادی کریستال اسید اوریک در اطراف مفاصل تجمع می‌یابد. این کریستال‌ها ممکن است مفاصل را از بین ببرند یا باعث تغییر شکل آنها شوند. فواصل بین حملات نقرس کاهش می‌یابد و هر حمله ممکن است از ساعت‌ها تا هفته‌ها طول بکشد. در این شرایط درد نقرس دیگر با گذر زمان به خودی خود از بین نمی‌رود.
چطور می‌توان از عود نقرس پیشگیری کرد؟
اگر به بیماری نقرس مبتلا هستید، با انجام راهکارهایی که در ادامه آورده شده می‌توانید از عود نقرس جلوگیری کنید:
- تاکنون شواهد محکمی وجود ندارد که نشان دهد پیروی از یک برنامه غذایی خاص به کاهش بروز علائم نقرس کمک می‌کند. اما به طور قطع، داشتن یک رژیم غذایی متعادل می‌تواند به بهبود سلامت کلی شما کمک کند. سعی کنید میوه، سبزیجات، غلات کامل و لبنیات کم چرب را در برنامه غذایی خود بگنجانید.
- مصرف آب را فراموش نکنید. کم آبی بدن باعث افزایش خطر تشکیل کریستال در مفاصل می‌شود.
- از مصرف نوشیدنی‌های شیرین و الکلی خودداری کنید.
- برخی از افراد با محدود کردن غذاهایی که سرشار از پورین است، علائم بیماری کمتری را تجربه می‌کنند. از پزشک خود بپرسید که آیا اجتناب از غذاهای غنی از پورین ممکن است به شما کمک کند یا خیر.
- اگر اضافه وزن دارید، کاهش وزن می‌تواند به تسکین علائم نقرس کمک کند.
حین حملات نقرس چه اقداماتی لازم است؟
در صورت شروع علائم حمله نقرس، انجام اقدامات زیر به شما کمک خواهد کرد:
- هر دارویی که برای شما تجویز شده است را طبق دستور پزشک بلافاصله پس از حمله مصرف کنید.
- به خودتان استراحت دهید و مفصل درگیر شده را بالاتر از سطح قلب خود قرار دهید.
- از ضربه زدن به مفصل آسیب دیده خودداری کنید.
- مفصل آسیب دیده را خنک نگه دارید. برای این کار از یک کیسه یخ که در حوله پیچیده شده است کمک بگیرید. یخ را مستقیماً روی پوست خود قرار ندهید.
- کیسه یخ را حدود 20 دقیقه روی مفصل خود قرار دهید.
- در صورت لزوم، می‌توانید یک بار دیگر از کیسه یخ استفاده کنید. اما ابتدا صبر کنید تا پوست شما به دمای طبیعی برگردد، و سپس مجدداً یخ را رو مفصل خود قرار دهید.
- پزشک شما ممکن است توصیه کند از یک فیزیوتراپیست جهت انجام تمریناتی برای بهبود انعطاف پذیری و دامنه حرکتی خود کمک بگیرید.
- اگر مفصل آسیب دیده در پا باشد، ممکن است پزشک شما استفاده از عصا یا واکر را پیشنهاد کند.
- اگر نقرس بر خلق و خوی شما تأثیر می‌گذارد یا زندگی روزمره را برایتان دشوار کرده است، با پزشک خود در این باره صحبت کنید.
- مطمئن شوید که آب بدن شما کم نشده باشد. برای جلوگیری از کم آبی، آب کافی بنوشید.
در پایان، به یاد داشته باشید که با مراجعات منظم به پزشک و پیروی از راهکارهای پیشگیری ارائه شده، می‌توان جلوی عود نقرس را گرفت و زندگی با کیفیت‌تری را تجربه کرد.
