دکتر شهرزاد صمدیان (متخصص دندانپزشکی اطفال)

اغلب افراد تصور می‌کنند از آنجایی که دندان‌های شیری در نهایت می‌ریزند، صرف زمان و پول برای تامین سلامت دهان و دندان کودک ارزشی ندارد.

اما والدین مسئول هستند تا از فرزندانشان مراقبت کنند؛ از این رو آنها باید در مورد جنبه‌های گوناگون بهداشت و سلامتی، مانند بهداشت دندان‌های شیری و نحوه مراقبت از آنها آگاهی داشته باشند، تا در نهایت بتوانند سلامت فرزندشان را حفظ کنند.

حفره‌های دندانی شایع‌ترین بیماری مزمن دهان و دندان در دوران کودکی است. حفره‌های درمان نشده می‌توانند باعث درد و عفونت شده، و ممکن است منجر به ایجاد مشکلاتی در غذا خوردن، صحبت کردن و یادگیری شود.

کودکانی که از سلامت دهان و دندان ضعیفی برخوردارند، معمولاً بیشتر مجبور به غیبت از مدرسه می‌شوند و نمرات کمتری نسبت به کودکانی که این مشکل را ندارند، دریافت می‌کنند.

بیش از نیمی از کودکان 6 تا 8 ساله، حداقل در یکی از دندان‌های شیری خود حفره دارند. هم چنین بیش از نیمی از نوجوانان 12 تا 19 ساله حداقل در یکی از دندان‌های دائمی خود حفره دارند.

اما خبر خوب این است که پوسیدگی قابل پیشگیری است.

اهمیت سلامت دندان‌های شیری برای کودکان

• حفره‌های دندانی به دلیل اندازه کوچکشان می‌توانند به سرعت از طریق دندان‌های شیری پخش شوند. بدون درمان، این مشکل می‌تواند منجر به عفونت یا آبسه شود، که ممکن است به جوانه دندان‌های دائمی در حال رشد آسیب برساند.
• دندان‌های شیری، دندان‌های دائمی را به موقعیت صحیح هدایت می‌کنند. اگر کودک شما یک دندان شیری را در اثر پوسیدگی یا جراحت از دست بدهد، آن موقعیت دیگر محفوظ نیست. دندان‌های دیگر ممکن است در فضای خالی رشد کنند و منجر به رشد نامناسب دندان‌های دائمی شوند.

      با این حال، در چنین حالتی دندانپزشک می‌تواند مشکل را اصلاح کند و با ساخت دستگاه‌های نگهدارنده فضا، می‌تواند  فضای باقی‌مانده را برای رشد دندان‌های دائمی حفظ کند.

• ما اغلب به زیباتر شدن دندان هایمان فکر می کنیم، اما گاهی فراموش می کنیم که دندان ها وظایف دیگری نیز دارند. حفره ها می توانند عمل جویدن را دردناک کنند و در نتیجه مانع از ایجاد عادات غذایی سالم در کودک می شوند. در مقابل، داشتن دندان های سالم و جویدن بدون درد، سبب تقویت رژیم غذایی مغذی تر می شود.
• دندان‌ها به ما کمک می‌کنند واضح صحبت کنیم. دندان‌هایی که به خوبی رشد کرده‌اند، فضای کافی برای زبان باقی می‌گذارند و به کودک اجازه می‌دهند تلفظ صحیح را تمرین کند.
• ساختار خوب دندان به حمایت از ماهیچه‌های در حال رشد صورت و هم چنین به شکل دادن صورت کودک کمک می‌کند.
• بوی بد دهان به دنبال پوسیدگی، لبخند کج و دردهای دهانی و دندانی باعث کاهش اعتماد به نفس کودک می‌شود، و تمرکز کودک بر روی بازی، ارتباط با دوستان و فعالیت کلاسی او را تحت تاثیر می‌دهد. مراقبت از دندان‌های شیری سالم از طریق حفظ بهداشت و درمان به موقع، می‌تواند از بروز این مشکلات جلوگیری کند.

عوامل خطر

احتمال پوسیدگی دندان‌ها در کودک بیشتر است، اگر:

• اعضای خانواده (خواهر و برادر بزرگ‌تر و یا والدین) دچار پوسیدگی دندان شده باشند و یا عادت به مصرف غذاها و نوشیدنی‌های شیرین مانند نوشابه، به خصوص بین وعده‌های غذایی، داشته باشند.
• از بریس (ابزار کمکی برای مرتب کردن دندان‌ها) یا ارتودنسی استفاده می‌کند.
• فضای بین دندانی بسته باشد.

بهداشت دهان در نوزادان

با این که در این سن هنوز نمی‌توان از مسواک و خمیردندان استفاده کرد، ولی بهترین راهکار، استفاده از گاز استریل یا یک دستمال نرم و تمیز است.

به منظور انجام این کار ابتدا دست‌های خود را بشورید، گاز استریل را دور انگشتتان بپیچید و خیلی آرام و با ملایمت روی لثه نوزاد بکشید. حتماً این کار را به آرامی انجام دهید تا باعث قرمزی و ایجاد زخم نشود.

توصیه می‌شود این کار را دوبار در روز انجام دهید.

 به یاد داشته باشید که:

• باکتری‌ها و قندها می‌توانند باعث ایجاد حفره شوند.
• از زمانی که دندان‌های کودک رویش پیدا کرد، به او در رختخواب شیر ندهید.
• به شیر خشک فقط آب اضافه کنید.
• از قاشق و چنگال خودتان برای فرزندتان استفاده نکنید.
• اگر کودکتان عادت مکیدن انگشت دارد، حتماً با دندانپزشک در میان بگذارید.
• بعد از از استفاده از قطره آهن دندان‌ها و لثه را با پارچه‌ای نرم به آهستگی پاک کنید.
• در اولین سال تولد کودکتان به دندانپزشک مراجعه کنید، تا در صورت وجود پوسیدگی، درمان را زودتر شروع کنید.

به محض ظاهر شدن اولین دندان، با دندانپزشک متخصص کودکان در مورد گذاشتن وارنیش فلوراید روی دندان‌های کودک مشورت کنید.

بهداشت دهان در کودکان

دندان‌های آنها را دو بار در روز با خمیر دندان حاوی فلوراید مسواک بزنید. تا زمان بدست آوردن مهارت درست برای مسواک زدن، به کودکان خود کمک کنید.

اگر کودک شما کمتر از 6 سال دارد، مراقب مسواک زدن او باشید و برای تشویق کودک به مسواک زدن می‌توانید از راهکارهای جذاب، مثل انتخاب خمیردندان با بو و طعم خوب، بازی کردن و شعر خواندن حین مسواک زدن استفاده کنید، تا مسواک زدن را به یک فعالیت خوشایند تبدیل کنید.

مطمئن شوید که کودک از مقدار خمیر دندان مناسب، به اندازه یک نخود، استفاده می‌کند و همیشه به جای قورت دادن، آن را بیرون می‌دهد.

اگر فضای بین دندانی کودکتان بسته باشد، حتماً از نخ دندان استفاده کنید تا ریسک پوسیدگی‌های بین دندانی را کاهش دهید.  برای کودکان 6 تا 12 سال خود با مشورت دندانپزشک، از دهانشویه های مخصوص کودکان استفاده کنید.

استفاده از سیلانت‌های دندانی (لایه محافظ برای کاهش پوسیدگی دندان) با کاهش ریسک ایجاد حفره، از دیگر راه کارهایی است که با مشورت دندانپزشک متخصص کودکان قابل اجراست.

نکته مهم در خصوص انتخاب مسواک مناسب برای کودکان است. مسواک کودک باید الیاف نرم، سر کوچک و دسته‌ای حجیم داشته باشد.

سخن آخر

حفظ سلامت کودک، ایجاد یک عادت بهداشتی سالم و عدم ترساندن کودک از دندانپزشک بخشی از وظایف والدین است. در صورت تحقق این امر، می‌توانیم فرزندی سالم و با اعتماد به نفس پرورش دهیم.